Contents
Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
Village of Books : એક એવું ગામ જ્યાં ઘરો જાહેર પુસ્તકાલયો છે
ગુજરાતે હમણાં જ પુસ્તકો,વાચન પ્રત્યે જબરું ઘેલું લગાડનાર મહેન્દ્ર મેઘાણીને ગુમાવ્યા. મને યાદ છે કે ભાવનગરમાં લોકમિલાપ પાસેથી પસાર થાઓ એટલે તમને ખ્યાલ હશે કે એક બોર્ડ હોય જેમાં સાહિત્ય માંથી કેટલીક વાતો તેના પર લખાયેલી હોય. તેઓ સાયકલ લઇને ઘરેઘરે પુસ્તક વાંચવા માટે આપવા અને લેવા જતા. આવું કામ આજે કોણ કરે?! પુસ્તકો માટે સાહિત્ય માટે એમણે જીવન અર્પી દીધું… ચાલો તો આજે એવા જ એક નવા ભારતના નવા મોડેલને મળવાનું છે કે જેઓએ સમગ્ર ગામ પુસ્તકાલયમાં બદલી નાખ્યું…
હા. આ ભારતનું જ એક ગામ છે. અરે આપણા પાડોશી રાજ્ય મહારાષ્ટ્રના પુનાના ભીલાર ગામ વિશે જ્યારે મેં સાંભળ્યું ત્યારે હું પણ આશ્ચર્યમાં પડી ગયો… જાણો એની રોચક કથા…
Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
પુસ્તકનું ગામ – એક શરૂઆત…
કૃષિ વિજ્ઞાનના ડિગ્રી ધારક શશિકાંત ભાઈએ પરંપરા તોડી અને તમામ મહેમાનોને તેમના બે મનપસંદ પુસ્તકો ધરાવતી વેડિંગ ગુડી બેગ ભેટમાં આપી.
1992માં કૉલેજનો કોર્સ પૂરો કર્યા પછી જે વ્યક્તિએ ક્યારેય પુસ્તક લીધું ન હતું, તેના માટે તે એક પરિવર્તનકારી વિચાર હતો.
2016-17 માં, પુસ્તકોના ગામની ઑફિસ ઊભી કરવા માટે તેમણે તેમના ઘરનો ઉપરનો આખો માળ આપી દીધો. ત્યારથી, પુસ્તકોની આસપાસ રહેતા અને દર થોડા મહિને પુસ્તકોનો નવો સેટ આવતા જોઈને, તેમની વાંચનમાં રસ ફરી જાગ્યો.
ધીરે ધીરે એમના ઘરે લોકો આવવા લાગ્યા અને એ વાતોમાં અને વાતોમાં એ લોકોને વાંચન તરફ આગળ વધારતા ગયા. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
ભીલારેનું ઘર, દેશના પ્રથમ પુસ્તકોના ગામમાં, પંચગની અને મહાબળેશ્વરના હિલ સ્ટેશનો વચ્ચે આવેલું છે. એ એમના માટે એક પ્લસ પોઈન્ટ હતો. જે પ્રવાસીઓ આવતા એમને વાચન માટે પુસ્તકો મળી રહે એ આઈડિયા કામ કરી ગયો. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
ઘરે ઘરે લાઇબ્રેરી….
પ્રથમ 25 ગ્રામવાસીઓ કે જેમણે પુસ્તક પ્રેમીઓ માટે તેમના દરવાજા ખોલ્યા હતા, હવે લાયબ્રેરીઓ ધરાવતાં ઘરોની સંખ્યા વધીને 35 થઈ ગઈ છે. સ્થાનિક ગવર્નિંગ બોડી અને સત્તાવાળાઓ ખાતરી કરે કે મુલાકાતીઓ માટે તેમની પાસે સુવિધાઓ છે હજુ અન્ય 10 ઘરો તો પ્રતિક્ષા યાદીમાં છે.Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
ભીલાર દેશની કેટલીક રસાળ સ્ટ્રોબેરી ઉગાડવા માટે જાણીતું છે…. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
35,000 થી વધુ પુસ્તકો…
હવે, સરકારના નિષ્ણાતો દ્વારા 35,000 થી વધુ પુસ્તકોને શૈલીમાં ઝીણવટપૂર્વક વર્ગીકૃત કરવાને કારણે તેની ખ્યાતિનો નવો દાવો છે.મરાઠીભાષા વિભાગ.
આ પુસ્તકો ઘરની પુસ્તકાલયો અને મંદિરો અને શાળાઓ જેવી જાહેર જગ્યાઓ પર વિતરિત કરવામાં આવે છે.
દરેક સ્થાને એક શૈલીથી સંબંધિત પુસ્તકો છે અને તેને શેરી સંકેતો અને દિવાલ પેઇન્ટિંગ્સથી ઓળખવામાં આવે છે.
પ્રવાસીઓ, વિદ્યાર્થીઓ અને લેખકો આવતા જાય છે, પુસ્તક ઉપાડે છે અને વાંચે છે.
કોઈ પણ વ્યક્તિ ભીલાર ધોધને જોતા ઘરના લિવિંગ રૂમમાં આરામથી પુસ્તક અને લાઉન્જ મેળવી શકે છે. વિવિધ સામાજિક ચળવળો પરના પુસ્તકોનો સંગ્રહ હવે , ખુલ્લા ટેરેસમાં પણ મળે છે.
ભીલારે, જેઓ એક શિક્ષક હતા, તેમણે સરકાર તરફથી મળેલા સંગ્રહમાં પોતાના પુસ્તકોથી ભરેલી શેલ્ફનું યોગદાન આપ્યું છે. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
સંચાલન…
પહેલનું સંચાલન કરનાર સ્ટાફ ગામડાના લોકો અને પરિવારોને મુલાકાતીઓને હેન્ડલ કરવામાં મદદ કરવાથી લઈને પુસ્તકોની સંભાળ રાખવામાં. મહાબળેશ્વરની પહાડીઓ ચોમાસા દરમિયાન રાજ્યમાં સૌથી વધુ વરસાદ નોંધાય છે.
લાઇબ્રેરીઓ ધરાવતા દરેક 35 ઘરોમાં દર બે મહિને સ્ટાફ પુસ્તકો તપાસે છે. ઉપરાંત, તેઓએ પુસ્તકો બાંધવા અને તેમની સુરક્ષા માટે તેમને આવરી લેવાનું શરૂ કર્યું. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
કોઈ પણ મુલાકાતી આવે તો પરિવારનો એક સભ્ય તેમને કબાટમાં રાખેલા પુસ્તકો બતાવે છે અને મુલાકાતીઓ સોફા અથવા બાલ્કનીમાં બેસીને જ્યાં સુધી ઈચ્છે ત્યાં સુધી વાંચી શકે છે. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
પુસ્તકનું ગામ અને સરકાર….
‘પુસ્તકોનું ગામ’ ના ટેગથી માત્ર પ્રવાસીઓ જ નહીં પરંતુ ગામનો વિકાસ પણ થયો છે. સરકારે માત્ર પુસ્તકો દ્વારા જ નહીં, પરંતુ ગામને કોંક્રીટના રસ્તા, યોગ્ય ગટર, સ્ટ્રીટલાઈટ, સાઈનેજ અને સારી શાળા આપી છે.
પુસ્તકોના ગામની સ્થાપનાથી પરિવર્તન આવ્યું છે અને કેટલાક માટે આવકનો સ્ત્રોત બન્યો છે. લોકોએ આરામદાયક હોમસ્ટે અને સુંદર ઘરેલું રાંધેલું ભોજન આપવાનું શરૂ કર્યું છે. મહાબળેશ્વર અને પંચગનીમાં હોટલ અને રિસોર્ટના દરોની તુલનામાં તે વધુ સસ્તું છે. તેણે ગામમાં બીજી અર્થવ્યવસ્થા ઊભી કરવામાં મદદ કરી છે. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
સરકારે પુસ્તક વિમોચન અને અન્ય સાહિત્યિક કાર્યક્રમો યોજવા માટે એમ્ફી થિયેટર બનાવવાનું કામ પણ પૂર્ણ કર્યું છે.
તેની શરૂઆત થયાના પાંચ વર્ષ પછી પણ પુસ્તકોનું ગામ હજુ પણ લોકપ્રિય છે. રહેવાસીઓ હંમેશા એપ્રિલ અને મેમાં સારી “પર્યટન” સીઝનની રાહ જુએ છે.
પુસ્તકોના ગામની કલ્પનાત્મક ડિઝાઇન ખૂબ જ સારી હતી પરંતુ લોકોએ તેને સાચા અર્થમાં અનુભવવા માટે બહાર નીકળવાની અને દરવાજા ખોલવાની જરૂર પડશે. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
દરેક જગ્યાએ થોડાં બાળકોનાં પુસ્તકો ઉમેરવામાં આવ્યાં છે. આ ઉપરાંત, અંગ્રેજી અને ગુજરાતીમાં 3,500 પુસ્તકો પણ સંગ્રહમાં ઉમેરવામાં આવ્યા છે, જોકે પહેલનું ધ્યાન મરાઠીનું સંરક્ષણ અને પ્રોત્સાહન છે. જોડિયા હિલ સ્ટેશનો પર મુંબઈ, પુણે અને ગુજરાતમાંથી ઘણા બધા મુલાકાતીઓ આવે છે.
ભીલારની સફળતાને જોતા, રાજ્ય સરકારે ચાર ગામોમાં મોડેલની નકલ કરવાનો નિર્ણય કર્યો છે -અંકલખોપસાંગલી જિલ્લામાંથી, સિંધુદુર્ગ જિલ્લામાંથી પોમ્બુર્લે, ઔરંગાબાદ વિભાગના વેરુલ અને ગોંદિયા જિલ્લામાં નવાગાંવ બંધ. અંકલખોપ ઔડુમ્બર ગામની નજીક છે જે કૃષ્ણા નદીના કિનારે પ્રખ્યાત દત્ત મંદિર ધરાવે છે. વેરુલ યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ એલોરા ગુફાઓ માટે પ્રખ્યાત છે. નાગઝીરા વન્યજીવ અભયારણ્યની નજીકમાં પોમ્બુર્લે એ મરાઠી પત્રકાર બાલશાસ્ત્રી જાંભેકર અને નવાગાંવ બંધીસનું જન્મસ્થળ છે. Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
ચાલો, ગુજરાતી ભાષા માટે પ્રતીક્ષા કરીએ…
હવે તમે વિચારો કે મરાઠી ભાષા જીવાડવા માટે, વાચન રસ વિકસાવવા માટે, પુસ્તકો સુધી લોકોને પહોચાડવા માટે આ એક નવતર પ્રયોગ સમાજમાં અજબનું પરિવર્તન લાવી શકે છે… જોવાનું એ રહ્યું કે કોઈ વીર મહેન્દ્ર મેઘાણી જેવું કોઈક જાગે અને આ ભીલારને મોડેલ તરીકે લઈ અને નવી શરૂઆત કરે… ચાલો, ગુજરાતી ભાષા માટે પ્રતીક્ષા કરીએ…
Bhilar village of books Pustakanch Gaav Maharashtra
#Bhilar #villageofbooks #PustakanchGaav #Maharashtra
